Tại sao trị liệu bằng phim ảnh có tác dụng?

Phim ảnh, tương tự những truyện thần thoại, truyện cười, truyện ngụ ngôn, hay thậm chí giấc mơ, đều truyền tải những biểu tượng có thể sử dụng trong trị liệu tâm lý hay chữa lành vết thương lòng. Hiệu quả tác động đến nhận thức của trị liệu bằng phim ảnh có thể được giải thích bằng lý thuyết hiện đại về cơ chế học tập và sáng tạo ứng dụng bảy loại hình thông minh của con người. Chúng ta càng rèn luyện được nhiều loại hình thông minh, chúng ta càng học được nhanh hơn từ trị liệu bằng phim ảnh. Quả thật, một tác phẩm điện ảnh là sự kết hợp tất cả bảy loại trí lực: tính hợp lý (cốt truyện), ngôn ngữ (đối thoại), không gian thị giác (hình ảnh, màu sắc, biểu tượng), nhạc (âm thanh và âm nhạc), quan hệ giữa các cá nhân với nhau (kể chuyện), vận động (di chuyển), và năng lực nội tâm.

Thông thường, các truyện thần thoại thiên về mô típ lý giải, đi tìm mục đích và xác định vị thế của loài người trong cõi nhân gian. Tương tự, hầu hết mọi tác phẩm điện ảnh đều muốn gửi gắm đến khán giả thông điệp về những đức tính và con người thật vốn tốt đẹp của con người.

Thuật ngữ “khai thác mỏ vàng” trong trị liệu bằng phim ảnh nghĩa là khám phá các đức tính tốt đẹp nhưng lại tiềm ẩn (hoặc bị kiềm nén) bên trong bản thân mình bằng cách tìm hiểu, phân tích cách chúng ta phóng chiếu các nét tính cách cao đẹp vào nhân vật anh hùng trong phim. Mỗi hình tượng nhân vật cao quý mang một hay nhiều nét tính cách tốt, sức mạnh tiềm ẩn bên trong bản thân người xem, giúp khơi gợi lại những nguồn lực đã bị lãng quên này, để áp dụng và phát huy vào đời sống thực. Điều này thật sự giúp cho người xem ngày càng hoàn thiện bản thân.

Giống như hiệu quả của giấc mơ, trị liệu bằng phim ảnh cho phép con người khơi gợi và khai mở tầng sâu hơn của ý thức, giúp chúng ta khẳng định hy vọng, hướng đến những hành vi mới, qua đó chữa lành những vết thương lòng và tìm thấy chính mình.
​
Cách thức khai mở nội tâm bằng phim ảnh là một hình thái của “shamanism” (một phương pháp trị liệu bằng tâm linh, khuyến khích sự kết nối giữa tâm hồn và trí tuệ), ứng dụng những kỹ thuật hiện đại thông qua kỹ xảo điện ảnh. Tương tự như khi thưởng thức thơ ca, âm nhạc, và văn chương, nghiên cứu ý nghĩa biểu tượng trong một tác phẩm điện ảnh mang đến cho chúng ta khả năng nhận diện cảm xúc, trực giác và logic, từ đó dung hòa những niềm tin “hợp lý” và “phi lý” trong tiềm thức.
​

​Đồng thời, thông qua hoạt động quan sát, phân tích tâm lý nhân vật, đặc biệt là những hình tượng phản diện hay đơn giản chỉ là nhân vật mà ta không ưa thích hay mang đến những cảm xúc tiêu cực, khác thường đối với bản thân, người xem có thể nhận diện được mặt tối của chính mình, vốn tồn tại song song với những nét tính cách thường thấy, qua đó thấu hiểu được căn tính và tiềm năng của bản thân.
​
Quan sát có chủ đích khi xem phim giúp chúng ta thoát khỏi sự dính mắc vào những tình tiết kịch tính hay cao trào xúc cảm mà một tác phẩm điện ảnh thường đặt ra để thu hút khán giả. Do đó, việc xem phim để trị liệu chính là lùi một bước để học hỏi từ bộ phim và từ chính mình khi thưởng thức tác phẩm điện ảnh đó, để bức tranh toàn cảnh trở nên rõ ràng, tường tận. Nhờ đó, người áp dụng trị liệu bằng phim ảnh có thể nhìn bản thân và thế giới khách quan hơn, giảm thói quen rập khuôn, phán xét hoặc định kiến dựa trên cảm xúc. Bằng cách này, chúng ta học cách hiểu bản thân và những người khác sâu sắc hơn trong một bộ phim lớn mang tên “cuộc đời”.

Bảo Khanh